Boek V: De heks

Weet je hoe een heks eruit ziet?


Een heks is (bijna) altijd een lelijke, oude vrouw. Ze heeft lang zwart of grijs haar. Ongekamd natuurlijk. Ze is heel mager en ze loopt krom. Haar kin is puntig en er zit een wrat op haar neus. Met haar rode ogen kan ze niet goed zien. Een heks draagt zwarte, versleten kleren en ze heeft een punthoed op. Er is altijd een zwarte kat bij de heks in de buurt. Die kat heeft lichtgevende ogen. Anders is het geen heksenkat. Ook uilen, padden en vleermuizen zijn graag bij haar . Dat vonden de mensen vroeger enge dieren. Onder haar mantel draagt de heks een riem. Daar hangt een mes aan. Het mes snijdt aan twee kanten. Aan de riem hangen ook zakjes met kruiden, botten en flesjes met toverdrank. Een heks reist nooit op een paard of in een koets. Zij vliegt door de lucht op een bezemsteel. En als ze thuis is, maakt zij toverdranken in een grote ketel. Die hangt boven het vuur. In het huis staan de planken en kasten vol met allerlei geheimzinnige dingen. Je ziet er tussen de sp innenwebben grote stapels toverboeken. En er staan wel honderd potjes en flesjes met gebrande drakenstaart, giftige paddestoelen, doodskopkruid en berenklauw. Wat een griezel is die heks!

De heks moet boeten

Een heks probeert vaak aardig te lijken. Ze zorgt er bijvoorbeeld voor, dat een koning verliefd op haar wordt. Ze laat pas zien wie ze echt is, als ze jaloers is. Als ze bang is dat iemand haar plaats inneemt. Zoals bij Sneeuwwitje. Maar ook in het sprookje "De twaalf zwanen". In dat sprookje is de koningin de stiefmoeder van twaalf prinsen en een prinses. De koningin vindt dat de koning te veel van zijn kinderen houdt. Meer dan van haar. Daarom betovert ze de prinsen. Die veranderen in zwanen. De betovering wordt pas verbroken, als de prinses zeven jaar niet praat, lacht of huilt. En als ze in zeven jaar twaalf hemden van brandnetels breit. Natuurlijk lukt het de prinses. En de koningin wordt als heks verbrand. Het goede wint het ook in dit sprookje van het slechte. Want heksen winnen nooit. In ieder sprookje moet de heks voor haar slechte daad boeten. Meestal gaat ze dood. Ze verbrandt, zoals bij Hans en Grietje. Bij Sneeuwwitje moet ze op roodgloeiende schoenen dansen. En in het verhaal van de twee broers wordt haar hoofd afgehakt. De heks gaat altijd op een nare manier dood. Maar iedereen vindt dat goed. Want de heks is slecht en moet gestraft worden.

Zo kregen heksen een slechte naam

Heksen zijn niet altijd slecht geweest. Het woord 'heks' betekende lang geleden: oude, wijze vrouw. In elke streek woonde wel zo' n oude, wijze vrouw. Ze wist veel meer over de natuur dan andere mensen. Vaak woonde een heks in de buurt van een bos. Daar zocht ze naar bessen, kruiden of paddestoelen. Ze wist dat sommige planten zieke mensen konden genezen. Als mensen ziek waren, ging en ze naar de heks toe. Die maakte dan een kruidendrankje of een zalfje. Zo hielp ze de mensen. In die tijd was 'heks' dus een heel gewoon woord. Een heks was een oude, wijze vrouw. Later veranderde dat. Er was soms veel honger, armoede en oorlog. Of er heerste een vreselijke ziekte. Een ziekte waar niemand iets aan kon doen. Mensen wilden iemand de schuld geven van die narigheid. Ze geloofden dat er een duivel was, een boze geest. En ze dachten dat er mensen waren die de duivel hielpen. Mensen die dingen wisten, die gewone mensen niet wisten. Steeds vaker kregen die oude, wijze vrouwen de schuld. En zo kwam de boze heks in de wereld.

De heksenjacht

Wat er toen gebeurde, is heel droevig. Eerst waren maar een paar vrouwen heksen. Maar al snel kon iedereen een heks zijn. Als de buurman ziek was, had iemand hem betoverd. Als een koe te weinig melk gaf, was de buurvrouw misschien wel een heks. Als het weken lang niet regende, kreeg een oude vrouw uit de buurt de schuld. Want zij had kort geleden een zwarte kat geaaid. Als je dacht dat iemand een heks was ging je naar de rechter. Om het hem te vertellen. Die liet de vrouw dan ophalen. Hij vroeg haar of ze een heks was. Natuurlijk zei ze nee. En dan begon de ellende pas echt. De beul kwam erbij. Hij martelde de vrouw. Net zolang tot ze toegaf dat ze een heks was. En dan werd ze verbrand op de brandstapel. Want men dacht dat een heks haar boze toverkracht pas verloor, als ze verbrand werd.